NVvH

Standaard behandeling voor locally advanced rectumcarcinoom is chemoradiatie gevolgd door chirurgie. 15-30% van de patiënten behaald een pathologische complete respons (ypT0N0) met een gunstige prognose op lange termijn. Bij vermoeden van een klinisch complete respons (cCR) op MRI en endoscopie, kan een non-invasieve behandeling overwogen worden (‘wait-and-see’ beleid), mits strenge selectie van deze patiënten plaatsvindt. Deze studie beoogt te bepalen of endoscopie veilig is voor selectie en follow-up van deze patiëntengroep. Het tweede doel is om de karakteristieken te beschrijven bij endoscopie tijdens de follow-up van patiënten met een ‘wait-and-see’ beleid.

Responsevaluatie vond plaats 8-10 weken na beëindiging van chemoradiatie middels contrast-versterkte MRI en endoscopie (inclusief biopten). Criteria voor cCR bij endoscopie waren: wit litteken met teleangiectasieën en/of klein oppervlakkig ulcus, versterkt door negatieve biopten. Patiënten met een cCR werden geïncludeerd voor het ‘wait-and-see’ beleid. Behoudens controle met MRI, CEA en CT, werd sigmoïdoscopie elke 3 maanden herhaald gedurende de eerste 2 jaar na inclusie, daarna elke 6 maanden.

Vierenveertig patiënten met cCR werden geïncludeerd, de gemiddelde follow-up duur was 24 ±22 maanden. Op moment van inclusie werd middels endoscopie ofwel een wit litteken met teleangiëctasieën gezien (n=38) dat persisteerde tijdens de follow-up (figuur 1), ofwel een klein oppervlakkig ulcus (n=6). Van de 6 patiënten bij wie een klein ulcus werd geobserveerd, werd bij de eerste follow-up (3 maanden na inclusie) een wit litteken met teleangiëctasieën gezien bij 4 patiënten, wat persisteerde gedurende de follow-up (figuur 2). De twee resterende patiënten kregen een lokaal recidief binnen 2 jaar. Patiënt 1 kreeg een recidief na 23 maanden. Tijdens follow-up verdween het ulcus, maar er ontstond geen wit litteken. Na 23 maanden ontstond een verhevenheid waarvan biopten met adenocarcinoom. Patiënt 2 kreeg een recidief na 3 maanden, maar waarschijnlijk was er sprake van een incomplete respons. Tijdens de eerste follow-up endoscopie na 2 maanden werd een recidief vast gesteld (figuur 3). Beide patiënten zijn behandeld middels chirurgie. Eén patiënt ontwikkelde peritonitis carcinomatosa na 2,5 jaar waarvoor palliatieve chemotherapie. De 2-jaars ziektevrije overleving is 87% en overall overleving 100%. Het 2-jaars lokaal recidief percentage is 4.5%.

Conclusie: Een complete respons na chemoradiatie voor rectumcarcinoom presenteert zich bij endoscopie als een wit litteken met teleangiëctasieën. Een klein oppervlakkig ulcus zou bij een complete respons kunnen passen, echter alleen als na 3 maanden een wit litteken met teleangiëctasieën zichtbaar is. En ulcus verdient extra aandacht tijdens follow-up met kortere invallen, bijvoorbeeld 6 weken.